Trải dài trên dải đất hình chữ S, Ninh Thuận từ lâu đã được biết đến là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa, kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu của nền văn hóa Chăm cổ đại. Một vài tiêu biểu trong số đó có thể kể đến như lễ hội Kate, lễ Ramưvan, các làng nghề truyền thống như gốm của làng Chăm Bàu Trúc, dệt của làng Chăm Mỹ Nghiệp, … đặc biệt là ba di tích kiến trúc nghệ thuật đặc biệt gồm đền tháp Hòa Lai, đền tháP Po Klong Garai và đền tháp Po Rome.
Có thể nói, ba đền tháp Chăm này không chỉ là nơi trưng bày, phô diễn đầy đủ nét tinh hoa của một nền nghệ thuật đã đạt đến đỉnh cao của thời đó. Mà còn là những chứng nhân lịch sử của một vương quốc hùng mạnh,nổi tiếng với việc giao thương, mua bán với các nước phát triển trên thế giới.
Trải qua bao biến thiên lịch sử, đến nay, ba cụm đền tháp vẫn hiên ngang đứng vững giữa trời đất. Vẫn là nơi linh thiêng, giao hòa, kết nối giữa con người và các vị vua có công được nhân dân tôn thờ, hóa thần sau khi mất.
Không những vậy, các đền tháp còn là nơi đóng vai trò quan trọng trong những nghiên cứu đặc biệt về văn hóa, lịch sử, kiến trúc của các nhà nghiên cứu hàng đầu trên thế giới. Đặc biệt là nơi tham quan, tổ chức nhiều lễ hội quan trọng có tầm ảnh hưởng lớn trong cộng đồng của người Chăm khắp cả nước nói chung và tại Ninh Thuận nói riêng.
- Xem thêm: Chùm tour Ninh Thuận CHẤT LƯỢNG CAO, GIÁ TỐT NHẤT THỊ TRƯỜNG
- Xem thêm: Dịch vụ xe du lịch tham quan Ninh Thuận & đưa đón sân bay Cam Ranh GIÁ RẺ NHẤT
- Xem thêm: Kinh nghiệm đặt phòng khách sạn Ninh Thuận GIÁ RẺ NHẤT
#1. Đền tháp Hoà Lai – Vẻ đẹp cổ kính hơn nghìn năm tuổi
Cách trung tâm thành phố Phan Rang khoảng chừng 15km về phía Bắc tại xã Bắc Phong, huyện Thuận Bắc, ngay sát quốc lộ 1A. Đền tháp Hòa Lai là công trình kiến trúc nghệ thuật được người xưa xây dựng đầu tiên tại vùng Paduga – tiểu quốc Panduranga.
Theo ghi chép, đền tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ IX, với phong cách kiến trúc thuần Hòa Lai – phong cách tiêu biểu của Champa trong khoảng thế kỷ IX – XI.
Công trình là tổng thể ba đền tháp gồm: tháp Bắc, tháp giữa (hay còn gọi là tháp trung tâm) và tháp Nam. Dựa theo sự xây dựng và phân bổ của cụm tháp này, người dân Phan Rang không gọi là đền tháp Hòa Lai, mà thay vào đó là “Ba Tháp”. Tên gọi được gọi theo công trình của ba đền tháp.
Tuy nhiên, trong thời kỳ chống Pháp, ngôi tháp giữa (tháp trung tâm) đã bị phá vỡ để phục vụ công trình nghiên cứu, đồng thời dùng gạch để lót đường quốc lộ 1 bây giờ.
![Tổng thể công trình kiến trúc cụm đền tháp Hòa Lai Ninh Thuận [Ảnh: Kafin]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2020/01/cum-den-thap-hoa-lai-ninh-thuan.jpg)
Để minh chứng thêm, trong truyền thuyết của người Chăm lưu truyền thì đây là đền tháp do người Khmer xây dựng trong cuộc chiến đấu trí với người Chăm tại Panduranga.
![Ngôi tháp Bắc trong cụm đền tháp Hòa Lai Ninh Thuận [Ảnh: Kafin]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2020/01/den-thap-hoa-lai-ninh-thuan.jpg)
Cụ thể, trong cụm tháp, tháp Bắc thấp hơn Tháp Nam được chạm khắc hoa văn mặt, chim, thú, hoa, lá,… rất riêng biệt. Cửa chính của Tháp Bắc hướng ra Phía đông, các hướng còn lại đều là cửa giả với hình dạng độc đáo được tạo điểm nhấn bằng các ô hình tam giác.
![Kiến trúc đền tháp Nam trong cụm đền tháp Hòa Lai Ninh Thuận [Ảnh: Kafin]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2020/01/ngoi-thap-nam-trong-den-thap-hoa-lai-ninh-thuan.jpg)
Cụm Đền Tháp Hoà Lai không chỉ là công trình kiến trúc mang giá trị lịch sử mà song song với đó là cả một nền văn hoá, văn minh của người dân tộc ChamPa cổ đại.
Năm 1997, Bộ Văn hóa – Thông tin đã cấp bằng công nhận cụm tháp Hòa Lai là di tích lịch sử quốc gia.
#2. Đền tháp Po Klong Garai – Điểm nhấn của phong cách kiến trúc muộn
Một trong những đền tháp Chăm được giới nghiên cứu đánh giá đẹp nhất Việt Nam hiện nay chính là đền tháp Po Klong Garai. Một đền tháp đạt đến đỉnh cao nghệ thuật, là biểu tượng văn hóa, du lịch của Ninh Thuận.
Được biết, đền tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XII đầu thế kỷ XIII bởi vua Shihavaman (người Việt gọi là Chế Mân) để thờ vị vua Champa Po Klong Garai (Jaya Simhavarman) – người có nhiều công lao trong thời trị vị Champa – vùng Panduranga.
Theo vị trí, đền tháp hiện tọa lạc trên đồi Trầu thuộc phường Đô Vinh, các trung tâm thành phố Phan Rang khoảng chừng 7km. Để di chuyển đến đây, bạn có thể xuất phát từ ngã 5 Phủ Hà đi theo hướng lên Đà Lạt đường 21/8, chỉ cần qua khỏi điểm cắt nhau giữa đường ray xe lửa và đường nhựa một đoạn nữa sẽ thấy bảng chỉ dẫn.
Khác với lối kiến trúc của đền tháp Hòa Lai, đền tháp Po Llong Garai được xây theo phong cách muộn – nét phong cách tiêu biểu của giai đoạn thế kỷ XII – XIV đã đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật.
![Toàn cảnh không gian đền tháp Po Klong Garai Ninh Thuận [Ảnh: Quảng Minh Kháng]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/06/toan-canh-khong-gian-den-thap-po-klong-garai.jpg)
Trong đó, tháp chính có độ cao 20,5 mét, là tâm điểm của cụm tháp Poklong Garai. Điểm nhấn của ngôi tháp chính này chính là nhìn giống hệt như ngọn núi Peru – một ngọn núi thiêng của Ấn giáo ở Ấn Độ.
![Tổng thể công trình kiến trúc nghệ thuật đền tháp Po Klong Garai [Ảnh: Jamen Ivan]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/11/tong-the-cong-trinh-den-thap-po-klong-garai-ninh-thuan.jpg)
Không những vậy, hai bên trụ đỡ được điêu khắc chữ Champa cổ. Bên trong tháp là tượng bò thần Nadin – vật cưỡi của thần Siva, tượng thờ bán thân vua Po Kong Garai.
![Ngôi tháp chính nhìn từ xa trong cụm đền tháp Po Klong Garai [Ảnh: Jamen Ivan]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/11/ngoi-thap-cong-trong-quan-the-den-thap-po-klong-garai-ninh-thuan.jpg)
![Ngôi tháp cổng trong cụm đền tháp Po Klong Garai [Ảnh: Jamen Ivan]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/11/thap-po-klong-garai-ngay-nang-dep.jpg)
![Mặt sau ngôi tháp lửa trong cụm đền tháp Po Klong Garai [Ảnh: Jamen Ivan]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/11/ngoi-thap-lua-tren-den-thap-po-klong-garai-ninh-thuan.jpg)
![Tượng thờ bán thân vua Po Klong Garai trong ngôi tháp chính [Ảnh: Quảng Minh Kháng]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/06/tuong-tho-ban-than-vua-po-klong-garai.jpg)
#3. Đền tháp Po Rome – Bản sao không hoàn hảo của đền tháp Po Klong Garai
Po Rome là vị vua đập lập cuối cùng của Champa, trước khi vua Minh Mạng chính thức xóa bỏ bản đồ Champa, sáp nhập vào Việt Nam năm 1832. Tháp Po Rome cũng thế, cũng là đền tháp Chăm cuối cùng do chính những bàn tay tài hoa Chăm hoàn thành.
Theo nhiều nhà nghiên cứu, thì tháp Po Rome chính là bản sao không hoàn hảo của đền tháp Po Klong Garai. Tháp hoàn toàn được xây thuần theo phong cách muộn trong khoảng thế kỷ XIII – XVII. Tuy nhiên, vì xây vội nên đền tháp không thể hiện hết nét độc đáo của kiến trúc muộn.
Đền tháp hiện ngự trên hai quả núi thấp của thôn Hậu Sanh, xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước, cách trung tâm thành phố Phan Rang khoảng chừng 15km về phía Nam.
Tháp là nơi thờ thần Visa và vua Po Rome, vị vua độc lập cuối cùng của Champa như đã nói. Về tổng thể, tháp gồm 2 ngôi tháp chính, tháp phụ và một cái miếu nhỏ.
![Toàn cảnh không gian, kiến trúc đền tháp Po Rome Ninh Thuận nhìn từ trên cao [Ảnh: Quảng Minh Kháng]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/06/den-thap-po-rome-nhin-tu-tren-cao.jpg)
![Kiến trúc ngôi tháp chính trong đền tháp Po Rome Ninh Thuận [Ảnh: Quảng Minh Kháng]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/06/ngoi-thap-chinh-dat-tuong-tho-ban-than-po-rome.jpg)
![Đền tháp còn rất nguyên vẹn [Ảnh: Quảng Minh Kháng]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/06/kinh-nghiem-tham-quan-den-thap-po-rome.jpg)
![Khoảng sân hiên thoáng mát trên đền tháp [Ảnh: Jamen Ivan]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/06/khoang-san-tren-den-thep-po-rome-ninh-thuan.jpg)
![Cảnh sắc đền tháp Po Rome trong ngày hội Kate tổ chức vào tháng 7 Chăm lịch [Ảnh: Quảng Minh Kháng]](https://khamphaninhthuan.com/wp-content/uploads/2018/06/den-thap-po-rome-ngay-le-hoi-kate.jpg)